
قطعات مکانیکی الکتروموتورها را، پوسته استاتور و هسته روتور تشکیل میدهد.
روتور قسمت گردان الکتروموتور در داخل استاتور گردش میکند. بنابراین به مجموعه قطعاتی نیاز است تا ارتباط بین روتور و استاتور را از نظر مکانیکی برقرار سازد.
این وظیفه به عهده بلبرینگ ها، بوش ها و یاتاقان ها هست. بلبرینگ ها و بوش ها علاوه بر برقراری ارتباط بین روتور و استاتور وظیفه مهم دیگری ایفا میکنند؛ این وظیفه کاهش قابل ملاحظه اصطکاک در یاتاقان ها هست.
بلبرینگ
بلبرینگ ها قطعاتی از الکتروموتورها هستند که بین محور روتور و یاتاقان استاتور قرار میگیرند. هر بلبرینگ از دوطوقه تشکیل میشود.
یکی از طوقه ها ثابت است که در سمت یاتاقان به قسمت ساکن الکتروموتور جفت میشود و طوقه دوم متحرک است که روی محور روتور قرار میگیرد و همراه آن گردش میکند.
برای کاهش اصطکاک، در بین دو طوقه گلوله های کوچکی (ساچمه) قرار دارد، این گلوله ها ضمن حفظ فاصله بین طوقه سطح تماس آنها را نیز به حداقل میرسانند.
هر چه سطح تماس بین دو طوقه کمتر باشد اصطکاک نیز کمتر شده و راندمان الکتروموتور افزایش مییابد. کاهش سطح تماس محدودیت دارد و اگر بیش ازحد کاهش یابد، گلوله ها فشار وارده از طرف محور را تحمل نمی کنند و خرد میشوند.
ساختمان بلبرینگ
طراحان بلبرینگ ها در صنعت، بین فشار محور و کاهش اصطکاک، یک حالت بهینه انتخاب میکنند و بر اساس آن بلبرینگ ها را میسازند. بدین علت بلبرینگ ها در انواع مختلف ساخته میشوند.
هر چه فشار محور کمتر باشد بلبرینگ ها در حجم کمتر و با تعداد ساچمه های کمتری ساخته میشوند. در موتورهای بزرگ و پرقدرت ساچمهها تحمل فشار زیاد را ندارند، لذا در بین طوقه ها از غلطک های کوچک یا رول استفاده میشود که به آن رولبرینگ میگویند.
ساختمان رولبرینگ
بلبرینگ ها از طریق ساچمه ها یا طوقه ها آسیب میپذیرند. فشار بیش ازحد بر روی ساچمه ها باعث میشود ساچمه ها خرد شوند که این خرد شدن دو اثر نامطلوب در گردش طوقه ها بهجا می گذارد.
یکی اینکه طوقه ها روی همدیگر روان گردش نمیکنند و دیگر اینکه به هنگام گردش طوقه ها سروصدا ایجاد نمیشود. قابل ذکر است که سروصدای بین طوقه ها از خشک بودن فضای بین ساچمه ها و طوقه ها نیز به وجود میآید که این مورد را با روغنکاری میتوان برطرف نمود.
برای تشخیص شکستگی ساچمه ها، پس از روغن کاری یکی از طوقهها را با یکدست نگه می داریم و طوقه دیگر را با دست دیگر به گردش درمیآوریم.
اگر گردش با سر و صدا همراه باشد علامت آن است که ساچمهها خرد شده اند و بلبرینگ خراب است و باید با یک بلبرینگ سالم مشابه تعویض شود.
فشار زیاد بر طوقه ها باعث میشود بلبرینگ ها حالت تقارن خود را از دست بدهند که در این حالت محور روتور متعادل کار نمیکند (بهاصطلاح لنگ میزند) و یا روتور قفل کرده و به گردش در نمیآید (گیرپاچ میکند)؛ در این مورد باید بلبرینگ را با یک بلبرینگ سالم تعویض کرد.
بوش و کاسه نمد
در مواردی که بار موتور سبک است و محیط کار از رطوبت نسبی برخوردار است به جای بلبرینگ از یاتاقان های استوانه ای که بوش نام دارند، استفاده میشود. بوش ها را از مخلوط گرافیت و مس می سازند.
یک بوش خوب باید دو خاصیت اساسی زیر را داشته باشد
- درجه سختی آن با درجه سختی محور روتور یکسان یا کمی از درجه سختی آن پائین تر باشد تا محور روتور به هنگام گردش در درون بوش ها، خردگی پیدا نکند.
- خاصیت اسفنجی داشته باشد به گونه ای که اگر آن را در کف دست قرار دهیم و داخل آن را با روغن موتور پرکنیم و با کف دست دیگر به قسمت بالای آن فشار بیاوریم روغن از لا به لای درزهای آن به بیرون نشت کند.
برای بوش ها داشتن سطح تماس بیشتر با محور روتور نسبت به بلبرینگ ها، لازم است به طور دائم روغن کاری شوند. بدین علت بوش ها را در محفظه هایی قرار میدهند که به طریقی با روغن در تماس باشند.
در این محفظه ها روغن از طریق فتیله یا الیاف پارچه یا نمد که قدرت جذب روغن بیشتری دارد، به بوش ها رسانده میشود.
به این مجموعه که محور روتور، بوش ها، روغنموتور و الیاف پارچه یا نمد را دربرمی گیرد کاسه نمد گفته میشود.
تماس محور روتور با بوش ها موجب میشود بوش ها ساییده شوند و فاصله هوایی بین آن ها و محور زیاد گردد. این افزایش فاصله، تقارن روتور را درون استاتور به هم میزند و راه اندازی و کار الکتروموتور را با مشکل روبه رو میسازد.
بنابراین لازم است در سرویس های متداول فاصله هوایی بین محور و بوش ها کنترل شود. این فاصله معمولاً 39/0 میلیمتر هست و اگر بیش از این شد لازم است بوش ها عوض شوند.
پیچ – مهره – واشر
برای برقراری ارتباط بین مجموعه قطعات موتور از پیچ و مهره استفاده میشود. این ارتباط موقت است لذا هرگاه سرویس یا تعمیری لازم باشد با باز کردن پیچ و مهره ها، قطعات را از هم جدا کرده و پس از سرویس یا تعمیر مجدداً آنها را میبندند.
پیچ و مهره ها بر اساس علائم مشخصکننده و در جداول خاص معرفی میشوند. این معرفی به دو صورت میلیمتری یا اینچی و با دندههای ریز یا درشت و برحسب قطر پیچ صورت میگیرد.
در الکتروموتور ها برای اتصال درپوش ها به پوسته موتور بیشتر از پیچ های بلند استفاده می شود. معمولا هر دو سر پیچ رزوه دار است و هر دو سر با مهره بسیته می شود .
این انتخاب بیشتر بخاطر تنظیم موقعیت روتور و قالپاق ها از هر دو طرف موتور می باشد.
کلید گریز از مرکز
کلید های گریز از مرکز که معمولا در الکتروموتور تک فاز به کار گرفته می شوند براساس دور محور موتور کار می کنند و در طبقه بندی کلید ها جزء کلید های تابع دور می باشند .
این کلید ها قادرند در دور معین، ارتباط الکتریکی کلیدی را قطع و یا برقرار کنند.
محرک مکانیکی کلید گریز از مرکز ، از چند بازو تشکیل شده است که این بازو ها در حالت معمولی ، توسط فنرهایی در حالت جمع شده می باشند و زمانی که دور محور زیاد می شود.
با توجه به خاصیت نیروی گریز از مرکز ، نیروی بازوی محرک بر نیروی فنر ها غلبه کرده و بازو ها باز می شوند و حلقه کشویی ( لغزنده ) را که روی محور قرار دارد به به داخل می راند ؛ این حلقه به هنگام جا به جایی می تواند کنتاکت هایی را وصل یا قطع نماید.
با حرکت حلقه های لغزنده بازو های کلید الکتریکی به صورت عقب رانده می شوند و کلید تغییر حالت می دهد . مثلا در کلید تبدیل الکترو موتور کولری ، با رانده شدن بازو ها به عقب ارتباط بازو های 1 و 2 از کنتاکت A و B قطع و ارتباط بازوی 1 با کنتاکت C برقرار می شود .
کار عملی
هدف : تعویض قطعات مکانیکی الکتروموتور
نکات ایمنی : لباس کار ، کفش ایمنی و دستکش بپوشید ، محیط کار را خلوت کنید و ابزار مزاحم را نیز از محیط کار دور کنید.
ابزار و وسایل مورد نیاز
- سنبه نشان
- چکش فلزی و پلاستیکی از هر کدام یک عدد
- الکترو موتور تک فاز یک دستگاه
- الکتروموتور سه فاز ، یک دستگاه
- پولی کش
- بوش کش
مراحل کار
- یک الکترو موتور سه فاز را در اختیار بگیرید.
- محور روتور را با دست به طرف بالا و پائین حرکت دهید و از میزان مجاز حرکت محور اطمینان حاصل کنید. در مورد موتور هایی که یاتاقان های آنها بوشی است ، میزان جا به جایی 39/0 میلی متر مجاز است.
- قطعات موتور را پیاده کنید.
- روتور را در اختیار بگیرید و از طریق بلبرینگ کش یا بوش کش ، بلبرینگ و بوش آن را از محور جدا کنید.
برای درآوردن بوش ها و یاتاقان های استوانه ای از ابزار زیر استفاده می شود . این ابزار دو فک قابل تنظیم دارد که در داخل بوش محکم می شود و با چرخیدن دستگیره پیچ ، بوش به بیرون یاتاقان هدایت می شود.
برای خارج کردن بلبرینگ ها از داخل یاتاقان ها از بلبرینگ کش استفاده می شود . فک های این ابزار با طوقه بلبرینگ درگیر می شود و با پیچیدن پیچ بلبرینگ ، پایه پیچ در محور قسمت گردان قرار می گیرد و فک ها بلبرینگ را به خارج از محور هدایت می کنند.
در سایت تکنوسعدی انواع الکتروموتور ایرانی ، الکتروموتور چینی و الکتروموتور خارجی ، الکتروموتور ضد انفجار ، الکتروموتور کولری ، الکتروموتور ترمز دار ، الکتروموتور کامپکت و سایر الکتروموتورها به فروش میرسد.
برندهای مختلف انواع الکتروموتور نظیر الکتروموتور زیمنس ، الکتروموتور ومات ، الکتروموتور WEG ، الکتروموتور گاماک ، الکتروموتور ABB ، الکتروموتور ولت ، الکتروموتور مارلی ، الکتروموتور ایلماز ، الکتروموتور VEM ، الکتروموتور موتوواریو ، الکتروموتور هویر ، الکتروموتور CEMP، الکتروموتور وات ، الکتروموتور ماراتن و سایر برندها به فروش میرسد.